Gündemde Elon Musk’ın birçok nörolojik hastalığın tedavisinde kullanılmasını amaçladığı iddialı projesi Neuralink konusu tartışılırken, Parkinson ve Hareket bozukluklarında, zamanı geri alan bir tedavi yönteminden, beyin pillerinden bahsedeceğim. Nedir bu “Beyin Pili”?

Beyin pilleri, insan beyni içerisinde herhangi bir noktaya elektrik akımı verebilmeyi, böylelikle elektrik akımı verilen bölgedeki beyin hücrelerindeki elektriksel aktiviteyi uyarabilmeyi ya da baskılayabilmeyi sağlayan cihazlardır. Tıp dilinde buna “Nöromodülasyon” deniyor. Beyin pili takılması ameliyatı, lokal anestezi altında ve hastalar uyanık iken gerçekleştiriliyor. Beynin içinde tespit edilen sorunlu bölgelere iki adet elektrot yerleştiriliyor. Göğüste cilt altına da kalp pili gibi bir pil konularak, cilt altından geçirilen uzatma bağlantılarıyla elektrotlar, o pile bağlanıyor. Bütün bu sistem beyin içerisinde ve cilt altında bulunuyor, dışarıdan bir şey görülmüyor.

Ameliyatın büyük bir kısmında hastalar hekimleriyle konuşuyor, onlarla sohbet ediyor. Ameliyatta hastanın uyanık tutulmasının amacı, hastalıktan sorumlu hücreleri ve etrafındaki anatomik oluşumların yerini bulmak. Bu sayede hastanın tepkileri ölçülüyor ve sorunlu bölgeye ulaşılması daha kolay oluyor. Esasen beyin pili elektrotlarının beyne yerleştirilmesi sırasında hastaların hissettiği ilk iyilik, iyi hissetme an'ı da işte o zaman başlıyor. Ve tabi ameliyat esnasında o ilk tebessüm de, işte o an beliriyor yüzlerinde...

Bu ameliyatlarda uygulanan, ‘Doğru yere doğru müdahale edilmesini sağlayan’ ‘Mikroelektrot Kayıt ve Stimülasyon Tekniği’ sayesinde beyindeki hastalıktan sorumlu hücreler tek tek dinleniyor ve doğru yerleri saptanıyor. Bu teknik sayesinde beynin fizyolojik haritası çıkarılıyor. 80 mikrondan daha az hata payı ile tespit edilen hastalıklı bölgeye beyin pili elektrotları yerleştiriliyor. Bu ameliyatlar yaklaşık 3-3.5 saatte tamamlanıyor. Daha sonra ise ortalama 2-3 hafta süren pil programlama süreci başlıyor. Hastalara en uygun gelecek parametreler ayarlanıyor ve sonrasında hastalar mezun oluyorlar.

“Hastalığın saatini geri alan” bu yöntem ile on yıllık bir Parkinson hastası hastalığının ilk yıllarına geri dönebiliyor. Bu uygulama sayesinde bağımsız yaşayamayan, sosyal hayattan kopan kişiler yeniden bağımsız yaşama şansı bulabiliyor, önemli bir kısmı da mesleklerini tekrar icra edebilme şansı yakalıyor.

Pil takılan hastaların normal günlük yaşantılarında hiçbir değişiklik olmuyor. Hastalar çok sert olmayan, kafa travmasına neden olmayacak tenis, bilardo gibi her türlü sportif faaliyetleri sürdürebilir, yüzebilir ve bisiklete binebilirler.

Beyin pili ameliyatlarında yaş konusu oldukça merak ediliyor. Bazı durumlarda genç yaştaki bir hastaya ameliyat önerilemezken, ileri yaştaki bir hastaya da tavsiye edilebilir; unutmayın ki yaş tek başına bir kriter değildir.

Beyin pillerinde bu 3 özelliğe dikkat

İdeal beyin pilinde olması gereken 3 özelliği ise şöyle sıralayabiliriz:

1-Hastaların cihazlarının kısa sürede tekrar değiştirilmesinin gerekmemesi için öncelikle cihazlar şarj edilebilir olmalıdır. Yakın zamana kadar dışarıdan şarj edilemeyen piller uygulanıyordu ve Parkinson hastalarında beyin pillerinin ömrü 4-6 yıl arasında idi. Daha yüksek elektrik akımına ihtiyaç duyulan Distoni hastalarında bu süre daha da kısa olabiliyordu. Bu sürenin sonunda pil bitmeden hastaların cihazlarını değiştirmek gerekiyordu. Son yıllarda gelişen teknoloji sayesinde dışarıdan şarj edilebilen piller mevcut olup, klinik uygulamaya girmiş bulunmakta. Bu teknoloji ile birlikte dışarıdan şarj edilebilen ve 20-25 yıla kadar ömrü olan piller uygulanmaya başladı.

2- “Directional Lead” denilen, adeta bir deniz fenerinin ışığını bir yöne yönlendirebileceği gibi, beyin içerisine verilen elektrik akımının yönünü değiştirebilecek teknolojiye sahip olmalıdır.

3-Dikkat edilmesi gereken diğer nokta ise, MR uyumu... Hastalara her türlü MR görüntülemesinin yapılabilmesini sağlamalıdır.

Beyin pilleri Hareket bozuklukları yanı sıra birçok hastalık için umut vadediyor

Bugün “Parkinson” başta olmak üzere, vücutta aşırı kasılmalar ile seyreden “Distoni” hastalığında ve “Esansiyel Tremor” denilen titreme olgularında medikal tedavinin yetersiz kaldığı ya da şiddetli ilaç yan etkilerinin yaşandığı durumlarda beyin pili tedavisi kullanılıyor ve oldukça yüz güldürücü sonuçlar alınıyor.

Bunun yanı sıra ilk olarak sara hastalığında, ikinci adımda ise ağır depresyon ve obsesif-kompulsif-nevroz gibi psikolojik hastalıkların tedavisinde beyin pilleri umut vadediyor. Obezitede bir kişinin beynindeki iştah merkezine bir elektrot yerleştirilmesi ve elektrik akımı vererek kişinin iştahının ve yemek yeme alışkanlıklarının kontrol edilebilmesi noktasında araştırmalar sürüyor. Obezite tedavisi için beyin pili uygulaması çalışması yapılan bazı hastalarda hafızanın geriye çağrılabildiği görüldü. Bu da Alzheimer hastalığının tedavisi açısından önemli bir umut ışığı oldu. Beyin pilinin ayrıca bulimia ve anoreksiya nevroza gibi yeme bozuklukları hastalıklarında, alkol ve ilaç bağımlılığı olgularında da etkili olduğuna dair çalışmalar var. Tüm bu hastalıkların tedavisinde beyin pilinden yararlanmak için ise yurtdışındaki araştırmaların ve kontrollü çalışmaların sonuçlarını bekliyoruz.

ali@alizirh.com

‍